Olağanüstü İnsanların Hayatı

Olağanüstü İnsanların Hayatı

Birol Kutkan, 07.05.2021, Ankara

Rusyanın en büyük yayıncısı kabul edilen, aynı zamanda da bir eğitimci olan Florenty Fedorovich Pavlenkov (1839-1900), Mayıs 1890 yılında Жизнь замечательных людей [Olağanüstü İnsanların Hayatı] başlığıyla biyografik eserler yayımlamaya başladı. Bu dizi daha çok başlığın ilk harflerinden oluşan ‘ЖЗЛ’ kısaltmasıyla anılır oldu.

Bykov Alexander Alekseevich‘in Cizvit tarikatının kurucusu Katolik Aziz Ignatius de Loyola’nın yaşamını anlattığı Игнатий Лойола. Его жизнь и общественная деятельность [Ignatius Loyola. Hayatı ve Sosyal Aktiviteleri] dizinin ilk biyografisidir.

Pavlenkov, diziye bu ismi gençliğinde okuduğu Mestrius Plutarchus‘un bizde Paralel Hayatlar başlığıyla yayımlanan karşılaştırmalı biyografilerin Fransızca çevirisi olan Vie des Hommes illustres [Ünlü İnsanların Hayatları] serisinden esinlenerek vermiştir.

Tamamen gönüllü yazarların desteğiyle 1900 yılına kadar iki yüz civarı bilim adamı, filozof, aziz, müzisyen, askeri lider, gezgin, mucit, şair, yazar gibi seçkin insanların hayatlarına yer verilen bu dizi, oldukça ilgi görür ve Avrupa’nın ilk evrensel biyografik koleksiyonu kabul edilmektedir.

Pavlenkov ölünce 1900-1924 yılları arasında yeni yayınlar çıkarılmadı, daha çok yeniden baskılar yapılarak bu çaba sürdürülmeye çalışıldı. 1917 yılına kadar Pavlenkov’un yayınevinden devam ettirilen dizi, sonrasında bir çok kişi ve kurum tarafından sürdürülmeye çalışılsa da aynı heyecan yakalanamadı.

Pavlenkov’un çabalarını çok önemseyen Maxim Gorki, 1916 yılında kendi yayınevi Parus’ta diziyi devam ettirmek istedi ancak, devrim koşullarında çok başarılı olamadı. 1930 yılında Журнально-газетного объединения (Жургаза) [Gazete-Dergi Derneği (Zhurgaz)]‘nın desteğiyle bir kez daha girişimde bulundu ve biyografi yazma konusundaki uzmanları bir araya getirdi. Uzun uğraşlar sonunda Christian Johann Heinrich Heine (1797-1856)’ın biyografisi ile Ocak 1933’de diziyi yeniden başlattı.

ЖЗЛ, 1943 yılında Великие люди русского народа [Rus Halkının Büyük İnsanları], 1944-1945 yılları arasında Великие русские люди [Büyük Rus Halkı] başlığıyla yayımlandı. 1945 yılından sonra da ilk yayımlandığı adıyla Жизнь замечательных людей [Olağanüstü İnsanların Hayatı] olarak çıkarılmaya başlandı ve günümüze kadar bu başlık altında sürdürüldü.

Dizide yer alan eserler için:

• 1890-1924 arasında yayımlanan eserler

• 1933-2020 yılları arasında yayımlanan eserler

---

“Olağanüstü İnsanların Hayatı” dizisiyle ilk kez Puşkin okumaları yaparken karşılaştım, çok da ilgimi çekti. Bu esnada tanıştığım Etkin Yayınevi bu çok önemli kaynağı fark etmiş ki, ülkemizde bilinen önemli şahsiyetlerin yaşamlarını anlatan eserleri bir bir dilimize kazandırıyor. Ben, Puşkin, Jules Verne, Victor Hugo başta olmak üzere bir çok kişinin yaşamını önce bu seriden okudum.

Bu seriden çeviriler yapan bir başka yayınevi de Dorlion Yayınları.

Avrupa’nın ilk evrensel biyografi serisi kabul edilmesinden öte beni daha çok yayıncılığın uzun soluklu ve tutarlı oluşu etkiledi. Yaşadıkları köklü yönetim ve rejim değişikliklerine rağmen biyografi yayımlamaktan hiç vazgeçmemişler, insanlık tarihine iz bırakanları Rus halkına ısrarla tanıtmaya devam etmişler.

Böylesine önemli bir diziye dair ne yazık ki Türkçe herhangi bir bilgi bulunmuyor. Tamamen Rusça siteleri tarayarak oluşturduğum bu yazı, devasa bir kaynağı, dilimize kazandırılmayı bekleyen binlerce biyografik eseri işaret etmektedir.

Okumalar